Category Archives: αθλητική ψυχολογία

Διαταραχές διάθεσης

Οι έρευνες παρουσιάζουν ότι η κατάθλιψη εμφανίζεται με ίδια ποσοστά στους αθλητές με τον κοινό πληθυσμό. Ο αθλητισμός μπορεί να εμφανίζεται σαν μία μορφή εργασιοθεραπείας, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής. Οι διαταραχές διάθεσης είναι πολύ συχνές σε μεταβατικές φάσεις στην καριέρα τω αθλητών όπως οι περίοδοι τραυματισμών. Επίσης πολύ έντονη συμπτωματολογία διάθεσης παρουσιάζονται όταν οι αθλητές αποφασίζουν να αποσυρθούν από τον αθλητισμό.

Διαταραχές άγχους

Άτομα με αγχώδεις διαταραχές αποφεύγουν την συμμετοχή σε αγώνες. Ο αθλητισμός μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην διαχείριση των διαταραχών άγχους. Αν υπάρχει σωστή διαχείριση των συναισθημάτων για τη συμμετοχή σε αγώνες, ο αθλητισμός μπορεί να αποτελέσει θετικό συντελεστή. Επίσης σύμφωνα με έρευνες σημαντικό όφελος φαίνεται να προκύπτει στην μείωση του άγχους με την αερόβια άσκηση. Σε μικρότερες ηλικίες το άγχος μπορεί να αποτελέσει την αιτία όπου ο αθλητής θα διακόψει τη συμμετοχή του σε αγώνες ή ακόμα και την ενασχόλησή του με τον αθλητισμό. Η έγκαιρη διάγνωση συμπτωμάτων άγχους μπορεί να επιτρέψει σε περισσότερους ανθρώπους να ασχοληθούν με τον αθλητισμό.

Μετα-τραυματικές διαταραχές και διαταραχές απόσυρσης από τον αθλητισμό

Οι μεταβατικές περίοδοι όπως είναι οι φάσεις τραυματισμών και η περίοδος απόσυρσης από τον αθλητισμό, οι οποίες παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο ψυχοπαθολογίας, ιδιαίτερα εμφανίζοντας συμπτώματα κατάθλιψης και στρες. Για την αντιμετώπιση τραυματισμών, ο αθλητής εκτός από την ιατρική στήριξη πρέπει να δώσει βάρος και στην  ψυχολογική στήριξη. Η επαναφορά από τον τραυματισμό εξαρτάται από το μέγεθος του τραυματισμού, την προσωπικότητα του αθλητή αλλά και την θετική αντιμετώπιση από το περιβάλλον του και από τον ίδιο. Ένας τραυματισμός συνοδεύεται από ψυχολογικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, ένταση, θυμό, χαμηλή αυτοπεποίθηση, μειωμένη αυτοσυγκέντρωση, αποστροφή άσκησης.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν έρευνες οι οποίες εξετάζουν επαγγελματίες αθλητές που εμφανίζουν ψυχικές διαταραχές όταν έρθει ο καιρός να αποσυρθούν από την ενεργό δράση.

Διαταραχές διατροφής & εικόνας του σώματος

Οι διαταραχές διατροφής είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες σε αθλητές, ειδικά σε όσους ασχολούνται με αθλήματα που το βάρος του σώματος παίζει σημαντικό ρόλο (πχ. ρυθμική, ενόργανη, συγχρονισμένη, άρση βαρών, πολεμικές τέχνες κτλ). Όμως πέρα από τις αγωνιστικές απαιτήσεις, τα τελευταία χρόνια η «μυώδης» εικόνα του σώματος προβάλλεται πολύ έντονα με αποτέλεσμα αθλητές και μη αθλητές να εμφανίζουν διαταραχές όπως η ανορεξία και η παθολογική ενασχόληση με τους μύες, πολλές φορές κάνοντας χρήση απαγορευμένων ουσιών για καλύτερα αποτελέσματα.

Χρήση απαγορευμένων ουσιών 

Αθλητές που κάνουν χρήση απαγορευμένων ουσιών φαίνεται ότι έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, χαμηλό αυτοέλεγχο και γενικά έχουν περισσότερες ανθυγιεινές συνήθειες ενώ πιστεύουν ότι δεν πρόκειται να επηρεαστεί η υγεία τους. Η χρήση απαγορευμένων ουσιών εκτός από τις σωματικές παρενέργειες επηρεάζει και την ψυχολογική κατάσταση του αθλητή. Συγκεκριμένα, παρατηρούνται αλλαγές στην ψυχική διάθεση με κυριότερα συμπτώματα την επιθετικότητα και ευερεθιστικότητα. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να μη γίνονται αντιληπτά από τον ίδιο τον αθλητή όμως επηρεάζουν το άμεσο περιβάλλον του. Συγχρόνως κατά τις περιόδους χορήγησης αναβολικών ουσιών υπάρχει υπερδραστηριότητα και αύξηση των σεξουαλικών ορμών. Κατά την διακοπή της χρήσης ουσιών έχει παρατηρηθεί ότι εμφανίζονται συμπτώματα κατάθλιψης. Η κατάθλιψη μετά από τη διακοπή των στεροειδών αναβολικών έχει συσχετισθεί με αυτοκτονικές τάσεις, ενώ επίσης εμφανίζονται συμπτώματα όπως αϋπνία, απώλεια ενεργητικότητας ή όρεξης, απώλεια βάρους, κεφαλαλγία και επιθυμία για λήψη αναβολικών.

Ναρκισσιστική διαταραχή και αθλητισμός

Ο νάρκισσος μπορεί να είναι δύο κατηγόριων, αυτός που θαυμάζει το σώμα του και αυτός που θαυμάζει το μυαλό του. Οι αθλητές που παρουσιάζουν ναρκισσιστική συμπεριφορά, συνήθως έχουν εμμονή με την εικόνα του σώματός τους και τις αγωνιστικές επιτυχίες τους. Ένα άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας είναι εγωκεντρικό, αναζητάει τον θαυμασμό, ενώ δυσαρεστείται και προσβάλλεται αν δεν τον αναγνωρίζει το περιβάλλον του.

Τα τελευταία χρόνια με την χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης διαπιστώνεται υπερ-προβολή του εαυτού. Επίσης, τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί σημαντικά οι αγώνες ερασιτεχνικού χαρακτήρα, όπου οι συμμετέχοντες κάνοντας χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αυξάνουν τα συμπτώματα ναρκισσιστικής συμπεριφοράς. Ο αθλητισμός ανεξάρτητα από το επίπεδο του αθλητή, γίνεται μέσω για την αναζήτηση της επιβράβευσης, προβάλλοντας την σημαντικότητα του εαυτού και των επιτευγμάτων του. Πολλοί αθλητές εμφανίζουν παθολογική συμπεριφορά σε συνδυασμό με αισθήματα μεγαλείου και ανάγκη για θαυμασμό από τους άλλους. Παρατηρούνται πολύ έντονα συμπτώματα εξάρτησης από το διαδίκτυο με βασικότερη αιτία την ναρκισσιστική διαταραχή.

Εξάρτηση από την άσκηση 

Η έννοια του εθισμού στην άσκηση περιγράφει μια σειρά συμπτωμάτων στέρησης κατά τη διακοπή της άσκησης όπως θλίψη, άγχος, ένταση, ευερεθιστότητα, μυϊκές συσπάσεις, κ.α. Επίσης, ως εξάρτηση αναφέρεται σε συνέχιση έντονης άσκησης παρά τις αντίξοες συνθήκες όπως για παράδειγμα οι τραυματισμοί, όπου προτείνεται η μείωση ή η διακοπή της άσκησης. Στην εξάρτηση απο την άσκηση όπως σε όλες τις εξαρτήσεις η καθημερινότητα του αθλούμενου προγραμματίζεται βάσει της ημερήσιας προπόνησης με στόχο την αποφυγή των συμπτωμάτων αποχής. Συνέπεια αυτών είναι η προβληματική καθημερινότητα εις βάρος της προσωπικής, κοινωνικής και επαγγελματικής ζωής. Οι αθλητές σε αυτές τις περιπτώσεις, συνήθως επιδιώκουν να αυξήσουν την ένταση και τη διάρκεια της άσκησης, εις βάρος άλλων δραστηριοτήτων, για να νοιώσουν ικανοποίηση, ενώ μπορεί να συνυπάρχουν τραυματισμοί και συμπτώματα υπέρχρησης. Τις περισσότερες φορές η εξάρτηση απο την άσκηση μπορεί να συνοδεύεται απο διαταραχές διατροφής όπως ορθορεξία (ταση για ορθή διατροφή), παθολογική εικόνα του σώματος κα.

Σύνδρομο υπερπροπόνησης (burn-out)

Αιτία για το σύνδρομο υπερπροπόνησης μπορεί να είναι η επιβαρυμένη αγωνιστική περίοδος, χωρίς διαστήματα ξεκούρασης. Επίσης μπορεί να οφείλεται στη μειωμένη πρόσληψη θερμίδων, προβλήματα υγείας και επαναλαμβανόμενους τραυματισμούς. Σε ψυχολογικό επίπεδο αιτία για το σύνδρομο υπερπροπόνησης μπορεί να είναι η ψυχολογική πίεση του αθλητή, τυχών προσωπικά προβλήματα, η μονοτονία στην προπόνηση και η έλλειψη κινήτρων. Συνέπειες της υπερπροπόνησης είναι οι σωματικοί πόνοι, κατάθλιψη, δυσκολία συγκέντρωσης, μείωση αυτοπεποίθησης, έντονος φόβος ανταγωνισμού, αυξημένο άγχος, προβλήματα επικοινωνίας κ.α. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δίνεται ώστε οι αθλητές να παρακολουθούνται από τους ειδικούς προπονητές, ώστε το σώμα να ξεκουράζεται όσο χρειάζεται. Πολλές φορές η έλλειψη ποιότητας στην προπόνηση και η άγνοια, οδηγούν σε συμπτώματα υπερκόπωσης.

Στοιχήματα κ Παθολογικός τζόγος

Παγκοσμίως έχουν αυξηθεί τα τυχερά παιχνίδια που σχετίζονται με τον αθλητισμό, όπως είναι  το στοίχημα.  Όταν έχουμε εξάρτηση το άτομο ασχολείται αποκλειστικά με τα τυχερά παιχνίδια και στην περίπτωση που σχετίζονται με τον αθλητισμό παρακολουθούν τα παιχνίδια τα οποία έχουν στοιχηματίσει χάνοντας ατελείωτες ώρες. Το βασικό χαρακτηριστικό του παθολογικού τζόγου είναι η επιμονή στο παιχνίδι η οποία διαταράσσει την καθημερινότητα του χρήστη, αφήνοντας πίσω προσωπικές, οικογενειακές ή επαγγελματικές υποχρεώσεις. Ο εθισμένος αρνείται το πρόβλημα ή το υποτιμά ενώ υπάρχουν σοβαρά θέματα λειτουργικότητας.  Προβληματικός τζόγος σε σημείο εθισμού προκαλεί σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα όπως, ανησυχία, άγχος, αϋπνία, ψυχοσωματικά προβλήματα κ.α.

Υπερβολική ενασχόληση με Αθλητικά πρότυπα

Αυξημένη εξιδανίκευση των αθλητικών διασημοτήτων μπορεί να οδηγήσει σε ψυχοπαθολογία ειδικά στην εφηβεία, σε βαθμό εμμονής. Η λατρεία των εφήβων σε αθλητικές προσωπικότητες μπορεί να μετριαστεί αν το περιβάλλον του ευαισθητοποιηθεί σε αυτά τα θέματα. Η μείωση της  λατρείας που προκαλείται από την προώθηση του αθλητισμού και συγκεκριμένους αθλητές, μπορεί να προβλεφθεί με ενημέρωση των παιδιών.

Βία κ Χουλιγκανισμός 

Η βία στον αθλητισμό εκδηλώνεται είτε μεταξύ των αθλητών και των συμμετεχόντων στον αγώνα, είτε μεταξύ των θεατών προς τους αθλητές ή προς τους άλλους αθλητές. Σε οργανωμένο επίπεδο η βία στον αθλητισμό αναπτύχθηκε με την σύγχρονη μορφή των αγώνων ποδοσφαίρου. Αιτία των φαινομένων βίας είναι η εκτόνωση ψυχο-κοινωνικών εντάσεων και η κρίση θεσμών και αξιών, οι οποίες ενισχύουν τις συμπεριφορές επιθετικότητας. Δυστυχώς στη χώρα μας υπάρχει η καλλιέργεια του φανατισμού από τις ίδιες τις ομάδες, ενώ προβάλλεται με λάθος τρόπο από τα ΜΜΕ τα οποία πολλές φορές ανατροφοδοτούν και ενισχύουν το εχθρικό κλίμα. Σε ψυχολογικό επίπεδο η πίστη και η αφοσίωση στην ομάδα αναπτύσσονται αρχικά μέσα απο την οικογένεια και καλλιεργούνται με τις παρέες των συνομηλίκων. Η ανάγκη του ατόμου να ανήκει σε μια ομάδα αποτελεί κινητήρια δύναμη για την οπαδοποίηση.  Σε παθολογικό επίπεδο η υποστήριξη της ομάδας γίνεται προτεραιότητα στην καθημερινότητα των οπαδών. Σε κοινωνικό επίπεδο έχουμε τη χειραγώγηση των οπαδών που συνεπάγεται σε περιορισμένη ανάπτυξη προσωπικοτήτων.

Διαταραγμένοι προπονητές κ αθλητικοί παράγοντες 

Εγωπαθής είναι το άτομο που χαρακτηρίζεται από αυτοερωτισμό, υπερβολική αυταρέσκεια και εγωκεντρισμό. Οι εγωπαθείς είναι ισχυρογνώμονες, πιστεύουν ότι είναι αλάνθαστοι και κρίνουν πολύ αυστηρά το περιβάλλον τους, όχι όμως τον εαυτό τους. Το προφίλ αυτό συναντάται κυρίως σε προπονητές ή αθλητικούς παράγοντες. Δυστυχώς αυτοί οι προπονητές γαλουχούν ψυχικά διαταραγμένους αθλητές, οι οποίοι υπερεκτιμούν την αξία τους, ζηλεύουν και μισούν παθολογικά τους αντιπάλους, είναι καχύποπτοι και δεν σέβονται κανένα παρά μόνο τον εαυτό τους. Οι αθλητές χειραγωγούνται με σκοπό τον φανατισμό και την οπαδοποίηση για την ομάδα που ανήκουν, φτάνοντας σε ακραία σημεία χωρίς να μπορούν να ασκήσουν κριτική σκέψη για το διαταραγμένο τους περιβάλλον.

Υπερβολικές συμπεριφορές γονέων

Με τις υπερβολικές συμπεριφορές των γονέων οι μικροί αθλητές  βιώνουν αισθήματα απόρριψης, κοινωνικού αποκλεισμού, με αποτέλεσμα να μειώνεται η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμηση τους σε συνδυασμό με την εκδήλωση συμπτωμάτων στρες και άγχους. Επίσης οι υπερβολικές προσδοκίες των γονέων οδηγούν στην απώλεια ενδιαφέροντος, τη μειωμένη ευχαρίστηση και την προβληματική διαχείριση των συναισθημάτων. Ο αθλητισμός υπό την πίεση των γονέων μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά στην ανάπτυξη της υγιούς ψυχοσύθεσης του παιδιού.

Σεξουαλικές διαταραχές

Αναφέρονται παγκοσμίως πολλά περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης στον αθλητισμό. Οι αθλητικοί χώροι οι οποίοι κατά βάση είναι χώροι προσέλκυσης παιδιών, τραβούν διαταραγμένα σεξουαλικά άτομα τα οποία τις περισσότερες φορές καλύπτουν επιδέξια την ψυχοπαθολογία τους. Η σωστή διαπαιδαγώγηση των μικρών αθλητών για να εντοπίζουν τις παθολογικές συμπεριφορές μπορεί να λειτουργήσει σε επίπεδο πρόληψης. Τα εγκλήματα από την κατάχρηση εξουσίας του προπονητή ή παράγοντα στον αθλητισμό συχνά αποκρύπτονται κυρίως γιατί υπάρχει το κοινωνικό ταμπού και η έλλειψη εκπαίδευσης των αθλητών και των γονέων. Τα αποδεικτικά στοιχεία συνήθως είναι ελλιπή και πολλοί προπονητές δεν έχουν εποπτικό όργανο ή είναι προτιμότερο να διαφυλαχτεί η φήμη του σωματείου εις βάρος της ασφάλειας των αθλητών.

Ανήλικοι αθλητές αλλά και γυναίκες αθλήτριες οι οποίοι έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση εμφανίζουν ψυχικές διαταραχές με συμπτώματα όπως κατάθλιψη, διαταραχές άγχους, χαμηλή αυτοεκτίμηση, χρήση ουσιών, αυτοκτονικές συμπεριφορές, αντικοινωνικές συμπεριφορές, μετατραυματική συμπτωματολογία κ.α.