Η έννοια του εθισμού στην άσκηση αναφέρθηκε για πρώτη φορά από τους Sachs και Pargman (1984) για να περιγράψουν μια σειρά συμπτωμάτων στέρησης κατά τη διακοπή της άσκησης: άγχος, ένταση, ευερεθιστότητα, μυϊκές συσπάσεις, κ.λπ. Ο Morgan (1979) παρουσίασε παραδείγματα στα οποία δρομείς συνέχισαν να τρέχουν, παρά τις διάφορες κακώσεις, που φυσιολογικά θα έπρεπε να μειώσουν ή ν α διακόψουν την άσκηση. Aπο την υπερβολική άσκηση μπορεί να προκύψουν διάφορα προβλήματα υγείας όπως για παράδειγμα κατάγματα κόπωσης, καρδιολογικές διαταραχές, απώλεια οστικής μάζας, διάσπαση μυικής μάζας, ανισορροπία ορμονών, διαταραχή στην εικόνα του σώματος.
Πολλά άτομα που που εμφανίζουν διαταραχή της εικόνας του σώματος έχουν παράλληλη εξάρτηση από την άσκηση. Επίσης ποσοστά των εξαρτημένων από την άσκηση, εμφανίζουν διάφορες εξαρτήσεις όπως στο αλκοόλ, τσιγάρο, ναρκωτικά και αναβολικές ουσίες. Η εξάρτηση απο την άσκηση δεν αφορά τους ελίτ αθλητές οι οποίοι ακολουθούν συγκεκριμένα προπονητικά προγράμματα. Βέβαια αρκετοί απο αυτούς, περίπου σε ποσοστά 30% εμφανίζουν συμπτώματα εξάρτησης.
Η Ψυχαναγκαστική Άσκηση γίνεται ολοένα και πιο συχνή μεταξύ των εφήβων στην προσπάθειά τους να ελέγξουν δύσκολες και αγχωτικές καταστάσεις στη ζωή τους. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί αισθάνεται μεγάλη πίεση από τις εξετάσεις ή είναι θύμα εκφοβισμού στο σχολείο, η υπερβολική άσκηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για τον έλεγχο αυτών των ανησυχητικών καταστάσεων. Αίτιες που προκαλούν την εξάρτηση είναι η αυξημένη κοινωνική αποδοχή ότι η άσκηση είναι θετική για την υγεία, η μείωση του στρες μεσω της άσκησης, η βελτίωση της εικόνας του σώματος και η εκδήλωση ψυχαναγκαστικών συμπεριφορών.
Οι παρακάτω ερωτήσεις αυτογνωσίας θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε αν υπάρχει εξάρτηση απο την άσκηση
- Η άσκηση είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή μου
- Έχω ασκηθεί, ακόμα και όταν κάποιοι με απέτρεπαν από τη δραστηριότητα (π.χ. ένας γιατρός, η οικογένεια, ο σύντροφος κτλ)
- Χρησιμοποιώ την άσκηση ως ένα τρόπο να αλλάζω τη διάθεσή μου
- Εάν μειώσω την ποσότητα της άσκησης που κάνω και έπειτα ξαναρχίσω, πάντα καταλήγω να ασκούμαι τόσο συχνά όσο έκανα και παλαιότερα
- Αν νιώσω ότι έφαγα περισσότερο από το κανονικό, θα προσπαθήσω να επανορθώσω αυξάνοντας την ποσότητα της άσκησης
- Μερικές φορές νιώθω ότι δεν έχω όρεξη να ασκηθώ, αλλά πιέζω τον εαυτό μου και το κάνω
- Εάν πρέπει να χάσω μια συνεδρία άσκησης νιώθω ενοχές, νοιώθω άσχημα και θυμώνω
- Όταν χάνω μια συνεδρία/προπόνηση, ανησυχώ στην πιθανότητα ότι μπορεί το σώμα μου να χάσει τη φόρμα του
- Έχουν σημειωθεί συγκρούσεις ανάμεσα σε μένα και στην οικογένειά μου και/ή τον/τη σύντροφό μου για το πόσο ασκούμαι
Φάσεις εξάρτησης απο την άσκηση
1. Τα κίνητρα για την άσκησης είναι η διασκέδαση, η ευχαρίστηση και η βελτίωση της φυσικής κατάστασης- Δέν υπάρχουν αρνητικές συνέπειες
2. Υπάρχει εξάρτηση από την αλλαγή της διάθεσης που προκαλείται από την άσκηση-Πιθανοί τραυματισμοί από την κόπωση
3. Η ζωή προγραμματίζεται βάσει της άσκησης. Κίνητρο είναι η επιθυμία για αποφυγή των συμπτωμάτων αποχής -Κοινωνική απόσυρση, πιθανοί τραυματισμοί
4. Η ζωή περιστρέφεται γύρω από την άσκηση. Η ένταση και η διάρκεια αυξάνεται για να πετύχουμε ικανοποίηση, αδυναμία διακοπής-Η άσκηση πραγματοποιείται παρά τους τραυματισμούς που υπάρχουν, μπορεί να συνυπάρχουν ψυχικές διαταραχές
Σύμφωνα με το DSMV, όσοι είναι εξαρτημένοι απο την άσκηση παρουσιάζουν τα παρακάτω συμπτώματα
•Απόσυρση: στην απουσία της άσκησης το άτομο βιώνει αρνητικές επιπτώσεις, όπως άγχος, ευερεθιστότητα, νευρικότητα και διαταραχές ύπνου
•Έλλειψη ελέγχου: ανεπιτυχείς προσπάθειες να μειώθει το επίπεδο της άσκησης ή να πραγματοποιηθεί παύση της άσκησης για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα
•Προθέσεις: δεν μπορούν να ελεγχθούν οι προθέσεις για μείωση της άσκησης, αφιερώνεται υπερβολικός χρόνος για την άσκηση πέρα από την προβλεπόμενη προπόνηση
•Χρόνος συμμετοχής: ένα μεγάλο μέρος του χρόνου δαπανάται για την προετοιμασία, συμμετοχή και την αποκατάσταση από την άσκηση
•Μείωση άλλων δραστηριότητων: μείωση ή διακοπή των κοινωνικών δραστηριοτήτων, στην επαγγελματική απόδοση και στις ψυχαγωγικές δραστηριότητες
•Αύξηση: αύξηση ή συνέχιση της άσκησης ενώ γνωρίζουμε ότι η δραστηριότητα αυτή δημιουργεί ή επιδεινώνει τη σωματική, ψυχολογική ή / και δημιουργεί διαπροσωπικά προβλήματα.
Για την θεραπεία των εξαρτήσεων
Πρέπει να κατανοηθεί το νοσηρό της κατάστασής τους και να υπάρξει συνεργασία του ατόμου με τον ψυχολόγο. Συνεργασία του ψυχολόγου με παθολόγο, ενδοκρινολόγο και διαιτολόγο για να εκτιμηθεί η κατάσταση και αν χρειαστεί ιατρική θεραπεία. Να εξηγηθεί η ανάγκη για θεραπεία
•Προσδιορίζουμε τα αδύναμα σημεία
•Εκτιμάμε την επίδραση της άσκησης στον εγκέφαλο
•Κατανοούμε την επιθυμία για άσκηση
•Προσδιορίζουμε τον καταναγκασμό
•Κατανοούμε τις γνωστικές πτυχές της εξάρτησης
Για την πρόληψη
Αναλύουμε την ταύτιση με το πρότυπο που προβάλλει η εμπορευματοποίηση της εικόνας του σώματος. Ποτέ δεν δίνουμε έμφαση στην εικόνα ή το μέγεθος του σώματος, σαν στοιχείο της ταυτότητας μας. Ενθαρρύνουμε τους νέους να αναπτύξουν όλες τις πλευρές τις προσωπικότητάς τους. Ενημέρωνουμε για τους κινδύνους των αναβολικών και για το ποιες είναι οι απαγορευμένες ουσίες. Διατήρηση σωστής στάσης για τον κίνδυνο διαταραχών διατροφής σε ορισμένα αθλήματα και στα γυμναστήρια
Psychinfo.gr 